Paradoks skuteczności lekarstw

W jednym ze starych numerów Delty opisany był następujący paradoks:

Zbadano skuteczność dwóch lekarstw A i B. Okazało się, że wśród kobiet wyższą skuteczność miało A, natomiast w całej populacji wygrywało B. Nie byłoby to dziwne, gdyby nie fakt, że wśród mężczyzn również lepszym było lekarstwo A. Jak to możliwe ? Otóż badanie przeprowadzono w następujący sposób - zgłaszającemu się pacjentowi aplikowano losowo A lub B, po czym notowano wynik terapii.

Wyniki badania były następujące:

Badano 32 mężczyzn, 25 mężczyznom podano lek A, z czego 10 wyleczono. 7 mężczyzn leczono lekiem B, z czego 2 wyleczono. Skuteczność leków wynosiła więc wśród mężczyzn 40% dla A i 29% dla B.

Zbadano 25 kobiet, na 11 leczonych lekiem A wyleczono 9, pozostałe 14 leczono podając lek B, wyleczono 11. Skuteczność leku dla kobiet wyniosła więc 82% dla A i 79% dla B. Widać, że kobiety łatwiej się leczyło, ale wśród pacjentów obu płci lepszy był lek A.

Tymczasem po zsumowaniu liczb widzimy, że skuteczność A w całej grupie wynosi 53%, a B 62% ! Co ma więc zrobić lekarz, do którego przychodzi pacjent ? Zbadać jego płeć i przepisać A niezależnie od wyniku tego badania, czy nie badać i przepisać B ?

Istnieje wiele układów liczb tworzących taką sytuację. Podobne zadanie (tylko z innymi "didaskaliami") pojawiło się w konkursie Eulera, o którym już wcześniej tu pisałem.

Gdzie czytać o najnowszych osiągnięciach nauki

Gdzieś w początkach swojej przygody z internetem zetknąłem się z programem surfraw, a w przykładowych skryptach z adresem xxx.lanl.gov. Myślałem, że xxx wskazuje na pornografię, ale okazało się, że nie - krzywdziłem autorów. Jest to stary (ale do dziś działający) adres arXiv - wielkiego archiwum preprintów naukowych będącego kopalnią wiedzy o współczesnych naukach ścisłych. Archiwum to jest miejscem gdzie naukowcy z takich dziedzin jak matematyka, fizyka, informatyka, astronomia publikują swoje prace zanim zostaną one wydrukowane na papierze. Niedawno natknąłem się na "The physics arXive blog", którego autor codziennie omawia w sposób dostępny dla zainteresowanych laików jeden wybrany temat z archiwum. Oto zagadnienia, które podejmował ostatnio:

"Pierwszy dowód splątania w fotosyntezie"
"Jak używać pulsarów w nawigacji międzygwiezndej"
"Termodynamiczny limit rozmiaru mózgu"
"Odsłonienie sekretów ludzkiego chodu"
"Gdzie załamuje się zasada równoważności"
...

Wszystkie tematy ciekawie opisane, z kolorowymi ilustracjami i z aktualnymi odnośnikami do oryginalnych prac z arXiv.